(Thầy giỏi ở tư duy và phương pháp đào tạo)
Một trong những điều khiến nhiều người học tiếng Trung chật vật, đó là: “Học rồi lại quên, học bao nhiêu chữ Hán cũng không vào đầu.”
Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi: Tại sao bạn nhớ mãi một số từ mà chẳng cần chép?
Câu trả lời nằm ở nguyên lý ghi nhớ bằng ngữ cảnh – lặp lại có chủ đích.
1. Khoa học về trí nhớ: Ghi nhớ sâu đến từ “lặp lại có phân bố”
Tâm lý học nhận thức (cognitive psychology) đã chỉ ra rằng:
Ký ức ngôn ngữ được củng cố khi một đơn vị thông tin (như một từ mới) được tái xuất hiện trong nhiều ngữ cảnh khác nhau.
→ Đây gọi là “spaced repetition in varied contexts” – tức là lặp lại phân bố trong môi trường đa dạng.
So với việc bạn chép từ 10 lần trong một chiều, việc thấy từ đó 10 lần trong 10 câu, 10 tình huống khác nhau sẽ giúp não bộ:
• Nhận diện ngữ dụng (cách dùng) của từ
• Hiểu cấu trúc ngữ pháp đi kèm
• Gắn kết từ đó với trải nghiệm ngôn ngữ thực tiễn
2. Vai trò của giáo viên: Lặp lại không nhàm chán, mà là chiến lược có chủ ý
Khi giáo viên cố tình lặp lại một từ trong nhiều ví dụ, dùng nó ở:
• Câu hỏi
• Trả lời
• Tình huống hội thoại
• Mẫu ngữ pháp, ví dụ thực tế, ví dụ chức năng cú pháp, vv và mây mây
• Và cả khi chữa bài…
→ Đó không phải là “nói đi nói lại vì không có gì mới”, mà là chiến lược lập trình ngôn ngữ vào trí nhớ dài hạn của người học.
3. Về nhà: Làm bài tập nhiều và đặt câu đa dạng – Không phải vì “rèn chữ”, mà vì “kích hoạt ký ức”
Làm bài tập không phải để “kiểm tra xem còn nhớ không”, mà là:
• Tái hiện lại cấu trúc đã từng gặp trên lớp
• Tự đặt lại ngữ cảnh cá nhân hóa cho từ
• Kết nối lại những điều giáo viên đã lặp lại trên lớp → giúp “củng cố khớp ngữ nghĩa”
→ Nói cách khác: bạn không học thêm từ mới, nhưng trí nhớ về từ cũ sâu gấp đôi. Nhiều khi ám ảnh
4. Nhớ chữ Hán = Dùng chữ Hán
Một trong những hiểu lầm lớn nhất là: nhớ chữ Hán = học bộ thủ + viết lại 10 lần.
Điều đó chỉ đúng với một số ít người có thiên hướng ghi nhớ hình ảnh, còn với đa số, cách nhớ lâu là:
• Thấy chữ trong câu
• Dùng chữ trong lời nói
• Lặp lại chữ trong nhiều ngữ cảnh
• Đặt câu, nghe – nói – đọc – viết đồng thời
Nhớ chữ không đến từ tay – mà đến từ ngữ cảnh. Đây là mấu chốt vấn đề mà tôi đã nói rất nhiều lần với học viên của mình. Không có một bí quyết nào hay hơn bí quyết dùng nhiều. Mọi miêu mẹo đều bị hạn chế sau một thời gian học vì bản chất chữ Hán thuộc nhóm hình thanh rất nhiều, và thậm chí hình phù cũng không còn có giá trị biểu nghĩa nhiều như ngày xưa.
5. Kết luận: Từ một bài giảng lặp lại thông minh – đến một trí nhớ từ vựng chắc chắn
Nếu bạn từng cảm thấy “giáo viên nhắc lại mãi một từ” – thì đừng vội chán. Có thể bạn đang được kích hoạt trí nhớ dài hạn bằng đúng phương pháp mà các nhà nghiên cứu giáo dục ngôn ngữ đã khẳng định là hiệu quả.
Và nếu bạn thật sự muốn nhớ từ Hán, thì sau buổi học:
Đừng viết lại từ 10 lần.
Hãy đặt câu 10 lần.
Và tốt hơn nữa: đặt trong 10 ngữ cảnh khác nhau.
Đó mới là con đường đi xa, và nhớ mãi
Kiến thức ngôn ngữ chưa bao giờ là đủ, nó phải kết hợp với cả phương pháp giáo dục, và…
Dưới đây là đoạn bổ sung để bạn chèn vào cuối bài viết hoặc sử dụng như phần ghi chú chính thức:
Lưu ý:
Bài viết trên chỉ mang tính chất tóm lược định hướng, chưa triển khai chi tiết toàn bộ kỹ thuật giảng dạy và thiết kế hoạt động. Trong quá trình tập huấn và hướng dẫn giáo viên, chúng tôi sẽ đi sâu vào:
• Các phương pháp triển khai lặp lại có chủ đích trong bài giảng
• Hướng dẫn xây dựng hệ thống bài tập đa ngữ cảnh
• Thiết kế chương trình học giúp học sinh khắc sâu chữ Hán qua sử dụng thực tế
Chúng tôi cam kết đồng hành và hỗ trợ thiết kế chương trình, giúp người học ghi nhớ chữ Hán một cách tự nhiên, hiệu quả và bền vững.